Adwent - Przyjście

Adwent

• po łacinie adventus znaczy przyjście
• 380 r. - synod w Saragossie zalecał codzienną obecność w kościele od 17 grudnia do 6 stycznia (adwent miał charakter pokutny)
• V w. - biskup Perpetuus z Tours nakazał, że od świętego Marcina (11 listopada) do Świąt Bożego Narodzenia należy pościć 3 razy w tygodniu

Święty Perpetuus z Tours

• koniec VI w. - papież Grzegorz I Wielki ujednolicił liturgię adwentową: adwent ma trwać 4 tygodnie

Grzegorz Wielki dyktujący chorał

• XVI w. - św. Karol Boromeusz zaleca, aby przyjmować komunię we wszystkie niedziele Wielkiego Postu i Adwentu oraz żeby pościć w poniedziałki, środy i piątki adwentowe

Orazio Borgianni - Święty Karol Boromeusz, XVI/XVII wiek

Obyczaje adwentowe

• otrąbienie adwentu: gra na głośnych długich trąbach, zwanych ligawkami, która oznaczała początek ciszy i pokuty

Ligawka z Muzeum Lubelskiego

• wszystkie instrumenty muzyczne były chowane w skrzyniach, żeby nie kusiły 

Święta Katarzyna klucze pogubiła,

Święty Andrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz.

• nie organizowano żadnych zabaw lub potańcówek, żeby bardziej skupić się na modlitwie
• post w poniedziałki, środy i piątki
• ciemne ubrania, wystrzeganie się ozdób
• wieczorami kobiety zbierały się razem na darcie pierza, lnu i konopii
• roraty: poranna msza odprawiana codziennie o wschodzie słońca w czasie adwentu; nazwa pochodzi od początkowych słów pieśni „rorate cæli desuper" (spuście rosę niebiosa); w czasie tej mszy była zapalana świeca - roratnica - symbolizująca Matkę Bożą i inne woskowe świeczki (roratki); dzieci przynosiły lampiony będące aluzją do biblijnej przypowieści o pannach czekających na Jezusa z oliwą i lampionami; roraty obchodzi się w Polsce od XIII w. (zaczęło się w Poznaniu, obchody wprowadził książę Przemysław Pobożny)

roratka

Barbórka (4 grudnia)

Giovanni Antonio Boltraffio - Św. Barbara, XV/XVI w.

• Barbara żyła w III wieku w Nikomedii. Pochodziła z pogańskiej rodziny, ale została chrześcijanką. Ojciec kazał jej się wyrzec tej wiary i uwięził na wieży. Według legendy, kiedy Barbara uciekała przed ojcem, skryła się w skale, która się przed nią rozstąpiła. Przed śmiercią ukazał jej się anioł z kielichem i hostią. Została ścięta mieczem.

 Lucas Cranach - Męczeństwo świętej Barbary, XV/XVI wiek

• jej imieniem została nazwana roślina gorczycznik pospolity (Barbarea vulgaris), zwana również rzeżuchą zimową lub zielem św. Barbary lub barbarką 

ziele św. Barbary

barbarka

• wieczorem zrywano gałęzie wiśni i wkładano je do wody, aby zakwitły w Boże Narodzenie; symbolizowało to narodzenie Chrystusa

• przysłowia: 

- Barbara po wodzie – święta po lodzie

- Kiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto

- Barbara mrozi – Mikołaj lód zwozi

- Na św. Barbarę, jeżeli mróz i pogoda, zima będzie lekka i bez śniegu

- Jeśli w św. Barbarę gęś po stawie chodzi, to w Boże Narodzenie pływać się po nim jej godzi

- Barbara święta o górnikach pamięta

- Gdy w Barbarę pada - zima ostra się zapowiada

Mikołajki (6 grudnia)

Fra Angelico - Św. Mikołaj z Miry, XV wiek

• święty Mikołaj żył w IV w. i był biskupem Miry; często dawał jałmużnę biednym, uratował trzech niewinnie skazanych na śmierć żołnierzy, dał posag trzem córkom biednego sąsiada oraz uratował żeglarzy tonącego statku 

Fra Angelico - Scena z Trzech Córek, 1437 r.

Św. Mikołaj wrzuca pieniądze przez okno sąsiada

Relif z XVI w.

Po prawej scena ratowania żeglarzy;
po lewej legenda o rozmnożeniu zboża (w czasie głodu Mikołaj ukazał się we śnie kapitanowi statku i nakazał mu zostawić część zboża dla głodujących mieszkańców Miry, kapitan uczynił to, a kiedy statek dotarł do Konstantynopola, okazało się, że niczego nie brakuje.)

• w Polsce obchodzi się to święto od XIII wieku, kiedy w niektórych parafiach składano datki do skrzynek świętego Mikołaja dla biednych dziewcząt
• w Anglii w średniowieczu istniał zwyczaj wybierania chłopca biskupa, wybieranego wśród młodzieży, który parodiował biskupa
• w średniowieczu zakonnice przygotowywały koszyki z ubraniami i jedzeniem dla biednych, które w nocy dawały przed drzwiami biednych
• w Niderlandach żeglarze szli do kościoła św. Mikołaja, a potem na targi mikołajowe, gdzie kupowali prezenty dla rodziny

Święta Łucja (13 grudnia)

 Francesco del Cossa - Święta Łucja, XV wiek

• Łucja pochodziła z bogatej rzymskiej rodziny z Syrakuz. Jej ojciec wcześnie zmarł, a matka zachorowała. Łucja w dzieciństwie złożyła śluby czystości. Na pielgrzymce modliła się do św. Agaty o przywrócenie zdrowia dla matki. Matka zaaranżowała dla niej małżeństwo, ale Łucja odmówiła. Jej narzeczony doniósł władzom, że jest chrześcijanką. Została torturowana, ale nie wyrzekła się wiary. Za karę wysłano ją do domu publicznego; żeby się oszpecić Łucja wydłubała sobie oczy. Została ścięta 13 grudnia 304 roku.

Domenico Beccafumi - Święta Łucja z atrybutami, 1521 r.

• Według legendy jej oczy zostały cudownie przywrócone. Według innego przekazu, wóz z wołem wiozący Łucję do domu publicznego przymarzł do ziemi i nie chciał ruszyć. Jeden z oprawców wbił miecz w jej szyję, ale Łucja nie umarła zanim przybył chrześcijanin i udzielił ostatniego namaszczenia
• Jest to najkrótszy dzień w roku
• był to dzień pograniczny, sprzyjający siłom nieczystym (czarownicom, guślarzom); żeby się uchronić okadzano dom i przygotowywano ciastka z ziołami, które dawano bydłu
• Rozpoczynano wtedy porządki i przygotowania do Bożego Narodzenia
• 12 dni do Bożego Narodzenia miało przepowiadać 12 miesięcy w przyszłym roku
• Przysłowia:

- Po świętej Łucji dzień trwa najkrócej

- Święta Łucja dnia przyrzuca

- Kiedy na świętą Łucję mróz, to smaruj wóz

- Na świętą Łucję noc się z dniem tłuce

- Po świętej Łucji i kot na marchew mruczy

- Święta Łucja głosi, jaką pogodę styczeń przynosi

- Po świętej Łucji pogoda na koniec grudnia śnieg poda

- Od Łucyi dni dwanaście policz sobie do Wilii, patrz na słonko i na gwiazdy, a przepowiesz miesiąc każdy

Wieniec adwentowy

• pastor Johann Hinrich Wichern zajmujący się sierocińcem w Hamburgu w 1839 roku wpadł na pomysł, aby ustawić 24 świece na drewnianym dwumetrowym kole i każdego dnia adwentu zapalać kolejną; miało to skłaniać do modlitwy
• W 1860 r. pastor został przeniesiony do Berlina, gdzie zmniejszył liczbę świec do 4

• zwyczaj rozprzestrzenił się szybko w ewangelickich Niemczech
• katolicy przejęli ten zwyczaj na początku XX wieku
• symbolika świec: I - przebaczenie grzechu Adama i Ewy, II - wiara patriarchów i wdzięczność za Ziemię Obiecaną, III - radość króla Dawida będącego w przymierzu z Bogiem, IV i nauczanie proroków głoszących przyjście Mesjasza; 4 palące się świece - bliskie przyjście Mesjasza

Kalendarz adwentowy

Kalendarz adwentowy z 1910 roku

• kalendarz adwentowy wywodzi się z obyczaju rysowania kredą 24 kresek i zmazywania codziennie jednej lub z zamiany 24 świeczek z wieńca na woreczki z prezentami
• najstarsza wzmianka pochodzi z 1851 roku, jednak historia może być znacznie starsza
• kalendarze drukowane pochodzą z początku XX wieku
• kalendarz mikołajkowy (od 6 grudnia) kalendarz bożonarodzeniowy (od 1 grudnia)