Lany Poniedziałek

Poniedziałek Wielkanocny

• podobno zwyczaj polewania wodą rozpoczął się po zmartwychwstaniu, kiedy Żydzi polewali wodą ludzi stojących w grupie i rozmawiających o zmartwychwstaniu, żeby się rozeszli albo zaczęło się to podczas chrztu Polski, kiedy chrzczono naraz wielkie tłumy ludzi
• święcenie pól - pola kropiło wodą święconą kropidłem zrobionym z palmy wielkanocnej, potem rozpalano tam ognisko
• procesja konna - przejazd na koniach wokół pół, udanie się na nabożeństwo w kościele i na końcu wyścig konny

Poniedziałek wielkanocny;
w Anglii w poniedziałek wielkanocny odbywało się polowanie

• kurek dyngusowy - żywy lub wypchany kogut na czerwonym wózku, wożony przez chłopców nazywanych kurcarzami, którzy polewali dziewczęta wodą i straszyli klekotą (deseczkąze szpikulcem); za swoje zabawy dostawali jajka, desery lub pieniądze

Stanisław Masłowski - Kurek wielkanocny, 1883 r.

• śmigus - polewanie się wodą lub uderzanie witkami (słowo pochodzi od niemieckiego schmackostern lub polskiego śmigać)
• dyngus - wkupywanie się od polania wodą poprzez podarowanie, np. pisanki (słowo pochodzi od niemieckiego dingen - wykupywać się lub Dünnguss - chlust wody)

Ilustracja z Encyklopedii staropolskiej Z. Glogera, 1903 r.

• śmigus-dyngus - najstarsze polskie wzmianki pochodzą z 1420 r. z ustawy synodu diecezji poznańskiej  Dingus prohibetur:

"Zabraniajcie, aby w drugie i trzecie święto wielkanocne mężczyźni kobiet a kobiety mężczyzn nie ważyli się napastować o jaja i inne podarunki, co pospolicie się nazywa dyngować (...), ani do wody ciągnąć, bo swawole i dręczenia takie nie odbywają się bez grzechu śmiertelnego i obrazy imienia Boskiego"

• polewano się wodą z garnców lub wiader albo wodą różaną i perfumami; od wtorku aż do zielonych świątek kobiety mogły polewać mężczyzn, ale zazwyczaj kończyło się to kilku dniach 
• zbijanie jajek - turlanie jajek z pagórka, przegrywa ten, którego jajko zostanie zbite

Pieter Aertsen - Taniec z jajkami, 1557 r.
Tradycyjna gra  w Anglii (grana w poniedziałek wielkanocny),
która polegała na tańczeniu między jajkami i rozdeptaniu jak najmniej się da

• gra w kręga - grają dwie drużyny, wygrywa ta, której uda się przepchnąć krąg na stronę przeciwnika

Gra w kręga, XVIII w.

• Emaus - odwiedzanie kościoła poza miastem; najbardziej znany jest festyn przy klasztorze Norbertanek na Zwierzyńcu; najstarsza wzmianka z XVI w., zapis Giovanniego Paolo Mucantiego:

 "W poniedziałek wielkanocny poszedłem oglądać kościół, który nazywają Emaus, gdzie zbiera się wielki tłum obojga płci. Wszystka młodzież i żacy zachowują dawny zwyczaj noszenia dnia tego różdżki wierzbowej, na której rozwinięte są bazie"

Piotr Rembieliński - Widok na klasztor norbertanek w Krakowie

Przypisy:
http://brenk.pl/fakultety/alkohol/Jedrzej_Kitowicz_Opis_obyczajow.pdf
http://www.zycie.senior.pl/147,0,Poniedzialek-Wielkanocny-tradycje-i-zwyczaje,23748.html
https://www.agrofakt.pl/lany-poniedzialek-wielkanocne-zwyczaje/
https://plock.wyborcza.pl/plock/1,35681,17700698,Hustanie_i_gra_w_krega_na_lany_poniedzialek.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Egg_dance
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Amigus-dyngus
https://www.radiozet.pl/Co-gdzie-kiedy-jak/Lany-Poniedzialek-tradycje-i-zwyczaje-zwiazane-z-Poniedzialkiem-Wielkanocnym