Niedziela Palmowa

Historia:

Pietro Lorenzetti - Wjazd do Jerozolimy, 1320 r.

• palmy święcono od VII w.; zwyczaj rozpoczął się na terenach dzisiejszej Francji
• od IV w. odbywały się procesje z Betanii do Jerozolimy; patriarcha wjeżdżał do miasta na osiołku, a lud rzucał na ziemię płaszcze i palmy
• w Rzymie obchodzono wyłącznie Niedzielę Męki Pańskiej
• w IX w. włączono procesję do liturgii rzymskiej
• z czasem te dwa obyczaje się połączyły i zaczęto obchodzić zarówno procesję, jak i pasję.

Obyczaje:

Vyacheslav Schwarz - Niedziela Palmowa w Moskwie pod rządami cara Aleksieja Michajłowicza. Procesja patriarchy na źrebaku, 1865 r.

Palmy:

Otto Pilz - Niedziela Palmowa

• Niedzielę Palmową nazywano również kwietną lub wierzbną
• kapłan na czele procesji trzykrotnie pukał do drzwi kościoła, dopiero wtedy je otwierano
• palmy wykonywano z gałązek wierzby, symbolizującej zmartwychwstanie i nieśmiertelność; ścinano je w Środę Popielcową; ozdabiano je bukszpanem i cisem
• połykano bazie, aby uchronić się przed bólem gardła i głowy
• wetknięte w ziemię krzyżyki z palm chronią pola przed burzami i gradobiciem
• bazie zmieszane z ziarnami zapewniają urodzaj
• palmy wystawione w oknie chronią dom przed burzami
• uderzano palmami krowy, żeby były tłuste i okrągłe jak bazie
• palmy palono i wykorzystywano popiół podczas Środy Popielcowej
• w domach uderzano się palmami i mówiono: "Palma bije nie zabije - wielki dzień za tydzień, malowane jajko zjem, za sześć noc - Wielkanoc"

Jezusek Palmowy (Dębny, Lipowy)

Rzeźba z Jezuskiem Palmowym z XVII w. w Museum Hofmühle w Immenstadt

• zwyczaj rozpoczął się w X w. 
• odbywały się procesje z Jezuskiem Palmowym (drewnianą rzeźbą), którego wożono z jednego kościoła do drugiego albo wokół jednego kościoła 
• tłumy rzucały palmy, wołając: „Hosanna na wysokościach czy Hosanna synowi Dawidowemu” 
• Mikołaj Rej napisał o tym: „W kwietną Niedzielę kto bagniątka nie połknął, a dębowego Chrystusa do miasta nie doprowadził, to już dusznego zbawienia nie otrzymał” 
• z czasem uroczystość straciła religijny wymiar i śpiewano: "Jedzie Jezus jedzie, weźmie żur i śledzie, kiełbasy zostawi i pobłogosławi"
• doprowadziło do do nakazu władz kościelnych do zaprzestania obyczaju w 1780 r.

Thomas Onwyn - Kwietna Niedziela, 1853 r.

W Walii czyszczono groby i ozdabiano je kwiatami przed Wielkanocą;
najstarsza wzmianka tej tradycji pochodzi z 1786 r.

Przypisy:

https://www.niedziela.pl/artykul/39417/nd/Niedziela-Palmowa-w-tradycji-Kosciola

https://www.muzeum-radom.pl/gazeta-kufer/jezusek-palmowy/700

http://muzeumetnograficzne.rzeszow.pl/stara/node/566