Dzień Wszystkich Świętych - 1 listopada

 William-Adolphe Bouguereau - Dzień Zaduszny

Wszystkich Świętych i Zaduszki

Początki

• 731 r. - papież Grzegorz III wyznaczył ten dzień dla wszystkich zmarłych męczenników
• 837 r. - Grzegorz IV zdecydował, że w ten dzień będzie się wspominać nie tylko męczenników, ale również wszystkich świętych kościoła
• 998 r. - dzięki św. Odilonowi ustanowiono 2 listopada jako Dzień Zaduszny

Święty Odilon z Cluny

Noc z 31 października na 1 listopada

• nie należało wychodzić z domu
• w tę noc wszyscy zmarli przybywają na mszę, którą zmarły ksiądz odprawia w kościele
• wejście do kościoła podczas tego nabożeństwa mogło wróżyć nieszczęście
• po nabożeństwie dusze udawały się do swoich domów
• dla zmarłych zostawiano chleby, wódkę, miód, bób, kaszę, mak i pierogi
• przygotowywano dla nich ręcznik, mydło i wodę
• uchylano dla nich drzwi wejściowe lub okna, jako oznakę gościnności

Paul Vredeman de Vries - Wnętrze gotyckiej katedry, 1612

Dawne obyczaje i wierzenia (do XX wieku) - Zaduszki

• cmentarze zwykle odwiedzano tylko raz w roku - w Dzień Zaduszny, ponieważ cmentarz należał do świata zmarłych - strefy sacrum
• według tradycji od czasów pogańskich w ten dzień ucztowano na grobach; był to czas, kiedy przyroda zamierała i dusze zaczynały błąkać się po ziemi
• rozpalano ogniska na grobach oraz na rozstajach dróg, żeby dusze nie zabłądziły i mogły się ogrzać; chrust na ogniska zbierano cały rok, gdy ktoś przechodził, dokładał gałązkę; ogień chronił również przed demonami (topielcami, samobójcami, zmarłymi nagłą śmiercią
• post zaduszny: nie wolno jeść mięsa, a główne potrawy to kapusta, barszcz i pierogi
• na groby nie dawano mięsa, ale jajka (symbol zamknięcia czasu i przestrzeni) i chleb (symbol dobrobytu)
• dziady proszalne: bezdomni, którzy za jałmużnę modlili się i śpiewali psalmy, zapraszano ich do domów; wierzono, że duch zmarłego może przybrać postać dziada; nazywano ich ludzie święci, ludzie boży lub ludzie kościelni; byli oni łącznikami świata żywych ze zmarłymi
• dziadami nazywano również dusze przodków
• zmarli mogli być widziani tylko przez psy i żebraków
• jeżeli przyśni się zmarły, znaczy to, że potrzebuje on modlitwy
• obawiano się tych, którzy zmarli śmiercią tragiczną, gdyż oni zostali skazani na błąkanie się po ziemi; ich ciała chowano w miejscu, w którym zmarli, a ich groby nazywano krudami; przechodzący obok takiego grobu miał rzucić na krudę zieloną gałąź; gdy uzbierał się stos, podpalano to, gdyż wierzono, że to pomoże szybciej odpokutować zmarłemu
• wierzono, że duchy zmarłych dzieci ukazują się w postaci ptaków, które siadają na gałęziach i obserwują procesje na cmentarzu
• duchy zmarłych dawały o sobie znać podczas godziny duchów w postaci stukania, skrzypienia, iskierek, śladów w popiele
• najstarsze świadectwo wypominków jest z XV w. z Kazań gnieźnieńskich

 Ferdinand Waldmüller - Zaduszki, 1839

Czego nie wolno robić 1 i 2 listopada

• klepanie masła
• maglowanie
• deptanie kapusty, żeby nie zdeptać duszy
• cięcie sieczki
• przędzenie i tkanie
• wylewanie wody przez okno, żeby nie zalać duszy
• nie wolno podnosić przedmiotu, który upadł, ponieważ oznacza to, że dusza potrzebuje tej rzeczy
• jeżeli ta rzecz była potrzebna, na jej miejsce należy położyć chleb, żeby nie urazić zmarłego
• uderzać pięścią w stół, aby nie wystraszyć zmarłych
• głośne zachowywanie się przy stole
• nagłe wstawanie
• szycie
• palenia w piecu (dusze mogły wchodzić tą drogą do domu)

Cmentarz Niewinnych Świętych w Paryżu, 1550

Przysłowia

• Dzień zaduszny bywa pluśny, niebo płacze, ludzie płaczą i dziadów chlebem raczą
• Na Wszystkich Świętych od zrębu, utnij gałąź dębu. Jeśli soku nie ma, będzie tęga zima.
• Na Wszystkich Świętych, jeśli ziemia ciepła, to będzie zima ciepła. A jak deszcz, to trzeba będzie w piec wleźć.
• Wszyscy Święci, zima się kręci.
• Na Wszystkich Świętych mróz, na Boże Narodzenie zima i susz.
• Kiedy mrożą Wszyscy Święci, zima kark dość prędko skręci.
• Czasem czasy bywają, że już Wszyscy Święci w bieli przyjeżdżają.
• Po Wszystkich Świętych, gdy deszcz się rozpada, może słota potrzymać do końca listopada.
• W Dzień Zaduszny gdy pogoda, na Wielkanoc będzie woda.
• Na Zaduszki, nie ma w ogrodzie ani pietruszki.

Jakub Schikander - Dzień Zaduszny, 1888