 |
| William-Adolphe Bouguereau - Dzień Zaduszny |
Wszystkich Świętych i Zaduszki
Początki
- 731 r. - papież Grzegorz III wyznaczył ten dzień dla wszystkich zmarłych męczenników
- 837 r. - Grzegorz IV zdecydował, że w ten dzień będzie się wspominać nie tylko męczenników, ale również wszystkich świętych kościoła
- 998 r. - dzięki św. Odilonowi ustanowiono 2 listopada jako Dzień Zaduszny
 |
| Święty Odilon z Cluny |
Noc z 31 października na 1 listopada
- nie należało wychodzić z domu
- w tę noc wszyscy zmarli przybywają na mszę, którą zmarły ksiądz odprawia w kościele
- wejście do kościoła podczas tego nabożeństwa mogło wróżyć nieszczęście
- po nabożeństwie dusze udawały się do swoich domów
- dla zmarłych zostawiano chleby, wódkę, miód, bób, kaszę, mak i pierogi
- przygotowywano dla nich ręcznik, mydło i wodę
- uchylano dla nich drzwi wejściowe lub okna, jako oznakę gościnności
 |
| Paul Vredeman de Vries - Wnętrze gotyckiej katedry, 1612 |
Dawne obyczaje i wierzenia (do XX wieku) - Zaduszki
- cmentarze zwykle odwiedzano tylko raz w roku - w Dzień Zaduszny, ponieważ cmentarz należał do świata zmarłych - strefy sacrum
- według tradycji od czasów pogańskich w ten dzień ucztowano na grobach; był to czas, kiedy przyroda zamierała i dusze zaczynały błąkać się po ziemi
- rozpalano ogniska na grobach oraz na rozstajach dróg, żeby dusze nie zabłądziły i mogły się ogrzać; chrust na ogniska zbierano cały rok, gdy ktoś przechodził, dokładał gałązkę; ogień chronił również przed demonami (topielcami, samobójcami, zmarłymi nagłą śmiercią
- post zaduszny: nie wolno jeść mięsa, a główne potrawy to kapusta, barszcz i pierogi
- na groby nie dawano mięsa, ale jajka (symbol zamknięcia czasu i przestrzeni) i chleb (symbol dobrobytu)
- dziady proszalne: bezdomni, którzy za jałmużnę modlili się i śpiewali psalmy, zapraszano ich do domów; wierzono, że duch zmarłego może przybrać postać dziada; nazywano ich ludzie święci, ludzie boży lub ludzie kościelni; byli oni łącznikami świata żywych ze zmarłymi
- dziadami nazywano również dusze przodków
- zmarli mogli być widziani tylko przez psy i żebraków
- jeżeli przyśni się zmarły, znaczy to, że potrzebuje on modlitwy
- obawiano się tych, którzy zmarli śmiercią tragiczną, gdyż oni zostali skazani na błąkanie się po ziemi; ich ciała chowano w miejscu, w którym zmarli, a ich groby nazywano krudami; przechodzący obok takiego grobu miał rzucić na krudę zieloną gałąź; gdy uzbierał się stos, podpalano to, gdyż wierzono, że to pomoże szybciej odpokutować zmarłemu
- wierzono, że duchy zmarłych dzieci ukazują się w postaci ptaków, które siadają na gałęziach i obserwują procesje na cmentarzu
- duchy zmarłych dawały o sobie znać podczas godziny duchów w postaci stukania, skrzypienia, iskierek, śladów w popiele
- najstarsze świadectwo wypominków jest z XV w. z Kazań gnieźnieńskich
 |
| Ferdinand Waldmüller - Zaduszki, 1839 |
Czego nie wolno robić 1 i 2 listopada
- klepanie masła
- maglowanie
- deptanie kapusty, żeby nie zdeptać duszy
- cięcie sieczki
- przędzenie i tkanie
- wylewanie wody przez okno, żeby nie zalać duszy
- nie wolno podnosić przedmiotu, który upadł, ponieważ oznacza to, że dusza potrzebuje tej rzeczy
- jeżeli ta rzecz była potrzebna, na jej miejsce należy położyć chleb, żeby nie urazić zmarłego
- uderzać pięścią w stół, aby nie wystraszyć zmarłych
- głośne zachowywanie się przy stole
- nagłe wstawanie
- szycie
- palenia w piecu (dusze mogły wchodzić tą drogą do domu)
 |
| Cmentarz Niewinnych Świętych w Paryżu, 1550 |
Przysłowia
- Dzień zaduszny bywa pluśny, niebo płacze, ludzie płaczą i dziadów chlebem raczą
- Na Wszystkich Świętych od zrębu, utnij gałąź dębu. Jeśli soku nie ma, będzie tęga zima.
- Na Wszystkich Świętych, jeśli ziemia ciepła, to będzie zima ciepła. A jak deszcz, to trzeba będzie w piec wleźć.
- Wszyscy Święci, zima się kręci.
- Na Wszystkich Świętych mróz, na Boże Narodzenie zima i susz.
- Kiedy mrożą Wszyscy Święci, zima kark dość prędko skręci.
- Czasem czasy bywają, że już Wszyscy Święci w bieli przyjeżdżają.
- Po Wszystkich Świętych, gdy deszcz się rozpada, może słota potrzymać do końca listopada.
- W Dzień Zaduszny gdy pogoda, na Wielkanoc będzie woda.
- Na Zaduszki, nie ma w ogrodzie ani pietruszki.
 |
| Jakub Schikander - Dzień Zaduszny, 1888 |
